Ukraina liderem zielonej transformacji w Europie?

„Nadanie powojennej odbudowie Ukrainy zielonego kierunku wydaje się jedyną słuszną drogą. Wspólne z Europą wizje i cele mogą wspierać proces integracji, ułatwić uniezależnienie się Ukrainy od importu paliw kopalnych z Rosji, a także przygotować kraj na inne, istotne wyzwania przyszłości, związane z kryzysem klimatycznym” - mówi Dominika Jędrzejczak, współautorka raportu.

Kluczowym argumentem na rzecz zielonej odbudowy Ukrainy, powinna być świadomość, że gdy stanie się ona pełnoprawnym członkiem Unii Europejskiej, standardy w zakresie efektywności energetycznej będą musiały zostać wdrożone. Nie można tej perspektywy pomijać szacując, jak wielki wysiłek będzie musiał zostać włożony w powojenną odbudowę kraju.

„Biorąc pod uwagę skalę działań, jakie są potrzebne, by odbudować Ukrainę, kraj ten mógłby stać się europejskim liderem w dziedzinie zielonej transformacji, za którym podążać będą inne kraje - mówi Dominika Jędrzejczak. - Dlatego strategia odbudowy kraju powinna być spójna z celami obieranymi obecnie przez Unię Europejską, czyli odpowiedzią na kryzys klimatyczny i aspirowaniem do miana pierwszego kontynentu neutralnego dla klimatu”.

„Fakt uzyskania przez Ukrainę statusu kandydata do członkostwa w UE stawia nowe wyzwania i zadania, w tym w obszarze zielonej transformacji - mówi Olha Stohnushenko, współautorka raportu. - Powodzenie procesu zielonej transformacji wydaje się być kluczem do członkostwa Ukrainy w UE, a rząd Ukrainy zadeklarował chęć przystąpienia do Europejskiego Zielonego Ładu już w 2020 r.”

Istotne cele, które powinny być wzięte pod uwagę przy przygotowaniu planu odbudowy kraju to: wdrażanie energooszczędnych rozwiązań w budownictwie, rozwój sektora energetycznego w oparciu o energię odnawialną i uniezależnienie od rosyjskich surowców, postęp technologiczny w przemyśle, dekarbonizacja rolnictwa, ochrona środowiska, a także zmiany w systemie transportu w celu redukcji emisji gazów cieplarnianych.

Dopóki wojna trwa, trudno oszacować dokładne koszty odbudowy ukraińskiej gospodarki. Według szacunków Kyiv School of Economics, od początku rosyjskiej agresji straty w Ukrainie sięgnęły 105,5 mld USD co stanowi ok. 65% PKB Ukrainy z 2021 r. (nominalnie). Największą część stanowią straty budynków mieszkalnych (39 mld USD), infrastruktury drogowej (30 mld USD), infrastruktury przemysłowej (11 mld USD), lotniska (7 mld USD), dworce i linie kolejowe (2 mld USD).

„Według wstępnych wyliczeń i prognoz, straty poniesione w skutek rosyjskiej inwazji mogą wynieść nawet 600 mld USD. Odbudowa Ukrainy może kosztować 4 razy więcej niż odbudowa zniszczeń w Afganistanie i 6 razy więcej niż w Iraku” - mówi Krzysztof Bocian, współautor raportu.

Europejskie cele transformacji w kierunku zielonego budownictwa, do których Ukraina powinna dążyć, są ukierunkowane na ograniczenie zapotrzebowania budynków w energię. Zgodnie z dyrektywą 2010/31/UE od dnia 31 grudnia 2020 r. wszystkie nowe budynki powinny być budynkami o niemal zerowym zużyciu energii. Racjonalność wydatkowania środków przeznaczonych na odbudowę kraju, każe od początku inwestować w zielone budownictwo, zamiast budować tradycyjnie, a później wydawać kolejne środki na termomodernizację. Ukraina jeszcze przed wojną była na drodze do poprawy efektywności energetycznej budynków.

„W ostatnich latach w Ukrainie powstały plany i strategie wyznaczające krajowe cele polityki w zakresie efektywności energetycznej i środki służące jego osiągnięciu. Jednym z celów było zwiększenie liczby budynków o niemal zerowym zużyciu energii” - mówi Olha Stohnushenko.

Poprawa efektywności energetycznej budynków jest również priorytetem, biorąc pod uwagę konieczność uniezależnienia się Ukrainy od rosyjskich surowców. A poziom uzależnienia jest wysoki w porównaniu do innych krajów europejskich. Gaz jest wykorzystywany m.in. do ogrzewania i zaopatrzenia w ciepłą wodę w sektorze mieszkaniowym.

„W perspektywie krótkoterminowej, priorytetem działań kryzysowych oraz odbudowy jest zapewnienie bezpieczeństwa energetycznego oraz bezpieczeństwa dostaw energii elektrycznej i ciepła do celów bytowych oraz efektywnej odbudowy – mówi Krzysztof Kobyłka, współautor raportu. – Wymaga to zapewnienia funkcjonowania infrastruktury przesyłowej oraz uniezależnienia się od rosyjskich paliw kopalnych poprzez m.in. zapewnienie ciągłości dostaw z innych kierunków, w czym pomóc ma integracja z unijnym rynkiem energii”. 

Należy przy tym zaznaczyć, że działania średnio i długoterminowe w celu zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego są w znacznym stopniu zbieżne z działaniami na rzecz ochrony klimatu. A kierowanie się priorytetami polityki energetyczno-klimatycznej Unii Europejskiej przy odbudowie Ukrainy będzie też szansą na wyjście z kryzysu oraz na rozwój gospodarczy. 

„Ukraina może stać się eksporterem niskoemisyjnej energii elektrycznej oraz producentem paliw niskoemisyjnych, potrzebnych Europie do dekarbonizacji - mówi Krzysztof Kobyłka. - Biorąc pod uwagę warunki pogodowe oraz dostępne tereny Ukraina z największą powierzchnią w Europie przy jednoczesnej niskiej gęstości zaludnienia w skali kraju, ma znaczący potencjał w rozwoju odnawialnych źródeł energii”.

Uwzględnienie w planach powojennej odbudowy Ukrainy ambitnych celów UE dotyczących zielonej transformacji, oznacza konieczność wprowadzenia i spełniania wysokich standardów. Odpowiednie planowanie oraz zmiany w prawie pozwolą na rozwój nowoczesnych gałęzi przemysłu, przyciągających inwestorów oraz zagraniczny kapitał.

„Dla ożywienia gospodarczego Ukrainy szczególnie ważne jest wzmocnienie partnerstwa gospodarczego z UE. Ukraina ma duży potencjał eksportowy i może być pod tym względem atrakcyjna dla Europy” - mówi Dominika Jędrzejczak. 

”Ukraina może przyciągnąć inwestorów w OZE i technologie niskoemisyjne, rozwijając i modernizując przemysł, a także poprawiając konkurencyjność gospodarki oraz warunki do inwestowania” - dodaje Krzysztof Kobyłka.

Odbudowa musi dać podwaliny dla ożywienia gospodarczego kraju, zapewniając docelowo stabilizację ekonomiczną i dobrobyt. Skala wyzwań z tym związanych jest ogromna, ale aby w ogóle było to możliwe, Ukraina musi przeprowadzić zieloną transformację kraju, w przemyśle, budownictwie, transporcie i rolnictwie.

Źródło: think-tank WiseEuropa