Wybrane aspekty prawne związane z ekspertyzami technicznymi

Ekspertyza techniczna jest to nic innego, jak wysoce specjalistyczne badanie przeprowadzane przez ekspertów w celu oceny stanu technicznego obiektu lub danego zjawiska lub zdarzenia. Jest to bardzo szczegółowy dokument, który zawiera analizy, badania oraz wnioski na temat konkretnego obiektu. W praktyce może odnosić się również do wybranych jego elementów (elementu danego obiektu budowlanego) – np. ekspertyza techniczna stanu instalacji elektrycznej w budynku „Y”.

Poniżej prezentujemy istotne i ważne z punktu widzenia praktyki zawodowej tezy orzecznicze, na które warto jest zwrócić szczególną uwagę. Niezmiennie zachęcamy do zadawania pytań oraz polemiki na gruncie poruszanej tematyki, która jest niezwykle ciekawa i często dość skomplikowana:

„Za skorzystaniem z rozwiązania zawartego w art. 81c ust. 2 p.b. muszą przemawiać nie jakiekolwiek wątpliwości, ale wątpliwości uzasadnione, a ponadto organ powinien precyzyjnie wskazać, jaką ekspertyzę i w jakim zakresie strona ma przedłożyć. Przepis art. 81c ust. 2 p.b. daje zatem organowi uprawnienie do nałożenia obowiązku dostarczenia ocen technicznych lub ekspertyz, gdy istnieją uzasadnione wątpliwości, a więc o charakterze kwalifikowanym.”.

„Dopuszczalne jest, aby organ najpierw nakazał w drodze decyzji jedynie przeprowadzenie kontroli i następnie, uwzględniając jej wyniki, zobowiązał właściciela lub zarządcę obiektu budowlanego do przedstawienia ekspertyzy stanu technicznego obiektu.”.

„Ekspertyza techniczna nie jest wymagana w każdym przypadku - jej sporządzenie jest konieczne, gdy wzniesienie budynku w bezpośrednim sąsiedztwie obiektu budowlanego powoduje zagrożenia dla bezpieczeństwa użytkowników tego obiektu lub obniżenie jego przydatności do użytkowania. Jeżeli osoba sporządzająca projekt budowlany, posiadająca stosowne uprawnienia (potwierdzone dołączonymi do projektu oświadczeniami, jak w niniejszej sprawie), nie stwierdzi tego rodzaju zagrożeń, ekspertyza jest zbędna.”.

„Sformułowania "uzasadnione wątpliwości", "ocen technicznych" oraz "ekspertyz", wskazują, że celem organu administracji, nakładającego obowiązek dostarczenia ekspertyzy lub oceny technicznej, jest uzyskanie takich informacji o obiekcie budowlanym, które wymagają posiadania wiedzy specjalistycznej z zakresu budownictwa. Organ administracji na podstawie art. 81c ust. 2 p.b., nakładając na stronę postępowania obowiązek dostarczenia ekspertyzy, w istocie dopuszcza dowód z opinii biegłego.”.

„W zależności od konkretnego stanu faktycznego, ustalenia dokonane przez organ co do stanu technicznego obiektu budowlanego mogą stanowić wystarczającą podstawę do nakazania przeprowadzenia kontroli i w takim przypadku, jeżeli będzie to konieczne, organ nadzoru budowlanego w decyzji może orzec również o obowiązku przedstawienia ekspertyzy.”.

„Jeśli inwestor nie złoży wymaganej dokumentacji w terminie 30 dni od daty doręczenia postanowienia o wstrzymaniu ani nie wniesie o przedłużenie tego terminu przed wydaniem decyzji, o której mowa w art. 51 ust. 1 p.b., to organ nadzoru budowlanego zobligowany jest do wydania takiej decyzji bez oceny technicznej, czy ekspertyzy, którą inwestor powinien złożyć zgodnie z nałożonym obowiązkiem.”.

„Termin, o jakim mowa w art. 50 ust. 3 p.b., może być w zależności od potrzeb toczącego się postępowania modyfikowany. Niemniej jednak dotyczyć to może wyłącznie sytuacji, gdy wniosek o przedłużenie terminu do złożenia oceny technicznej złożony został przed wydaniem decyzji na podstawie art. 51 ust. 1 p.b.”.

„Nałożony decyzją wydaną na postawie art. 62 ust. 3 p.b. obowiązek przeprowadzenia określonej kontroli oraz sporządzenia ekspertyzy technicznej obejmującej wskazane części i elementy budynku, podlega wykonaniu w trybie przepisów o postępowania egzekucyjnym w administracji.”.

„Nie można przepisu art. 81c ust. 2 p.b. rozumieć w ten sposób, że to na organie spoczywa wyłączny ciężar udowodnienia złego stanu obiektu budowlanego i wyłącznie w takiej sytuacji może on skorzystać z uprawnień przewidzianych w cyt. przepisie. Przepis ten ma bowiem charakter dowodowy, tj. ma dostarczyć materiał, który następnie zostanie wykorzystany w postępowaniu głównym, dotyczącym np. stanu technicznego obiektu i ewentualnych kroków zaradczych.”.

„W przypadku nagłym regulowanym art. 68 prawa budowalnego podstawą szybkiego orzeczenia są oględziny i nie jest konieczna ekspertyza techniczna.”.

„Czynność zlecenia, odebrania, a następnie przedłożenia organowi nadzoru budowlanego ekspertyzy technicznej obiektu budowlanego w trybie art. 50 ust. 3 p.b. nie można uznać za czynność przekraczający tzw. zwykły zarząd. Zarząd wspólnoty mieszkaniowej, w świetle art. 21 ust. 1 i 22 ust. 1 u.w.l., reprezentując członków wspólnoty, może zlecić wykonanie ekspertyzy technicznej i przedłożyć ją następnie organowi nadzoru budowlanego.”.

„Organ, wydając postanowienie na podstawie art. 81c ust. 2 p.b. obowiązany jest wykazać istnienie uzasadnionych wątpliwości, czyli spełnienie ustawowej przesłanki w danym konkretnym stanie faktycznym. Niemniej istotne jest, aby poza wykazaniem uzasadnionych wątpliwości organ precyzyjnie wskazał jaką ekspertyzę, czego dotyczącą i w jakim zakresie strona jest obowiązana przedłożyć. Treść przepisu determinuje bowiem przedmiot ekspertyzy (oceny technicznej), gdyż odnosi się on do: jakości wyrobów budowlanych lub robót budowlanych oraz stanu technicznego obiektu budowlanego.”.

„Organy nadzoru budowlanego mogą podjąć działania stanowcze wobec inwestora dopiero wtedy, gdy stwierdzone zostaną naruszenia przepisów prawa budowlanego. W tym celu niezbędne jest jednak pozyskanie informacji, o jakich mowa w ekspertyzie technicznej o jakiej mowa w art. 81c ust. 2 p.b. W świetle art. 84 ust. 1 pkt 1 p.b. do zadań organów nadzoru budowlanego należy w szczególności kontrola przestrzegania i stosowania przepisów prawa budowlanego. Weryfikacja ta polega na ocenie legalności prowadzonych robót budowlanych, w trakcie której wspomniane organy administracji publicznej badają zgromadzoną dokumentację techniczną oraz faktyczny stan, w jakim znajduje się dany obiekt budowlany. Organy nadzoru budowlanego nie dokonują jednak w tym celu samodzielnie szczegółowych analiz parametrów technicznych obiektu budowlanego, a w szczególności nie sporządzają ekspertyz z zakresu budownictwa.”.

„Przyjmując możliwość złożenia zażalenia w art. 81c ust. 3 p.b. na postanowienie wydane w oparciu o art. 81c ust. 2 tej ustawy uznano, że ma ono szczególny charakter w danym postępowaniu. W orzecznictwie przyjmuje się jednolicie, że tego rodzaju postanowienie ma charakter stricte dowodowy i jest elementem czy częścią innego postępowania bądź jest elementem wyjaśniania przez organ okoliczności, które mogłyby uzasadniać wszczęcie postępowania. Nałożenie obowiązku dostarczenia stosownej oceny technicznej czy ekspertyzy w formie postanowienia nie rozstrzyga sprawy co do istoty i nie kończy postępowania w sprawie, ale służy wyjaśnieniu kwestii technicznych i ustaleniu stanu faktycznego sprawy.”.

„Organ nadzoru budowlanego, w razie powstania uzasadnionych wątpliwości co do jakości wyrobów budowlanych lub robót budowlanych, a także stanu technicznego obiektu budowlanego, może nałożyć, w drodze postanowienia, na uczestników procesu budowlanego, właściciela lub zarządcę obiektu budowlanego obowiązek dostarczenia w określonym terminie odpowiednich ocen technicznych lub ekspertyz. Nie budzi wątpliwości, że postanowienie wymienione w art. 81c ust. 2 p.b. nie jest orzeczeniem merytorycznym, ma bowiem jedynie charakter dowodowy, stanowiąc regulację szczególną w stosunku do art. 84 § 1 k.p.a. Powyższy przepis powinien być stosowany wówczas, gdy wiedza pracowników organu nadzoru budowlanego nie jest wystarczająca do samodzielnego poczynienia ustaleń faktycznych niezbędnych do wydania rozstrzygnięcia.”.

„Objęcie postępowaniem wyjaśniającym zagadnień mieszczących się w zakresie wiadomości specjalnych nie może oznaczać związania organu ustaleniami sporządzonej ekspertyzy lub złożonej oceny technicznej. Wnioski w tych dokumentach sformułowane, jak wnioski wynikające z każdego innego dowodu, podlegają ocenie organu nadzoru budowlanego, który powinien szczegółowo poddać badaniu wartość dowodową opinii sporządzającego ekspertyzę, jej wiarygodność i przydatność dla rozstrzygnięcia załatwianej sprawy. Powoduje to, że organ nie może ograniczać się jedynie do powołania się w decyzji na ustalenia i konkluzję zawartą w opinii sporządzającego ekspertyzę, albowiem zobowiązany jest sprawdzić, na jakich przesłankach zostały oparte jej elementy w celu skontrolowania prawidłowości przyjętego w niej rozumowania. Treść ekspertyzy nie tylko nie może być fragmentaryczna i niejasna, ale także powinna cechować się szczegółowością uzasadnienia w stopniu umożliwiającym organowi przeanalizowanie poprawności wniosków w niej wyrażonych. Ten warunek dotyczący uzasadnienia opinii, obok odpowiedniego stopnia stanowczości jej konkluzji, uznaje się w piśmiennictwie za zasadniczy przy ocenie materiałów, w których wykorzystywana jest wiedza obejmująca wiadomości specjalne.”.

„Użyte przez ustawodawcę pojęcia "uzasadnionych wątpliwości" i "odpowiedniej ekspertyzy" mają charakter nieostry, dlatego uzasadnienie podjętych działań w trybie art. 81c ust. 2 p.b. musi być oparte na szczegółowej analizie stanu faktycznego i wymaga wyczerpującego uzasadnienia. Organ powinien precyzyjnie wskazać, jaką ekspertyzę i w jakim zakresie strona ma przedłożyć.”.

„To, że przepis art. 81c ust. 4 p.b. pozwala organom administracji architektoniczno-budowlanej lub nadzoru budowlanego na zlecenie wykonania ocen lub ekspertyz technicznych nie oznacza, że stan faktyczny sprawy nie podlega ustaleniu przez organ administracyjny. To organ decyduje, czy ustalenie stanu faktycznego wymaga zasięgnięcia opinii lub sporządzenia ekspertyzy technicznej, czy też sam organ taki stan może prawidłowo ustalić we własnym zakresie.”.

„Dokumenty z art. 81c ust. 2 p.b., tj. ocena techniczna lub ekspertyza podlegają ocenie organu na takich samych zasadach, jak opinia biegłego, o której mowa w art. 84 § 1 k.p.a., z zastosowaniem zasady swobodnej oceny dowodów wyrażonej w art. 80 k.p.a. Pomimo że postanowienie wydane na podstawie art. 81c ust. 2 p.b. ma charakter dowodowy i jest to regulacja szczególna w stosunku do przepisu kodeksu postępowania administracyjnego dotyczącego dowodu z opinii biegłego (art. 84 k.p.a.), to nie zmienia to faktu, iż obie instytucje zakładają konieczność odwołania się do wiedzy osób posiadających umiejętność fachowej oceny określonych zjawisk, w szczególności zjawisk technicznych dotyczących obiektów budowlanych.”.

Jak widzimy tematyka ekspertyz technicznych jest szeroko komentowana w orzecznictwie sądów administracyjnych w naszym kraju. Niezmiennie zachęcamy i przypominamy o tym, jak ważna jest analiza wyroków i postanowień sądowych w kontekście poszerzania wiedzy na temat praktycznych aspektów stosowania prawa – w szczególności tak skomplikowanej materii, którą jest tematyka ekspertyz technicznych w odniesieniu do branży elektrycznej. Zachęcamy do zadawania pytań, poddawania pod wątpliwość konkretnych tez, które są prezentowane w orzecznictwie oraz do zgłaszania własnych rozwiązań i polemiki na tym polu.