Dźwigi do transportu ludzi i towarów. Przepisy bezpieczeństwa

Dźwigi o takim sterowaniu pojawiły się w latach 20. XX wieku i były instalowane do początku lat 70. XX wieku. Wiele z nich funkcjonuje do dziś. W systemie przestawnym obowiązuje zasada, że winda może zrealizować tylko jedno polecenie w danym czasie. Wyróżniamy trzy „wersje” sterowania przestawnego:

• sterowanie przestawne zwoływalne,
• sterowanie przestawne niezwoływalne,
• sterowanie przestawne zewnętrzne.

W przypadku sterowania korbowego oraz przestawnego niezwoływalnego nie dało się dźwigu przywołać przyciskiem automatycznie. Aby winda zajechała na piętro, potrzebna była osoba zwana dźwigowym. Po wezwaniu windy w środku kabiny rozbrzmiewał dzwonek oraz zaświecała się lampka odpowiadająca danemu piętru. W starszych dźwigach służyła do wyłączania dzwonka i światełka piętra dźwigienka mechaniczna piętrowskazywacza. W nowszych – przełącznik obwodu wezwań Zamknięty/Otwarty (aby wyłączyć światełko i dzwonek, należało rozłączyć obwód wezwań a następnie go załączyć). Po skasowaniu wezwania dźwigowy wybierał na kasecie dyspozycji piętro lub odpowiednio obracał korbę, zatrzymywał windę na przystanku (lub sama się zatrzymywała w pierwszym przypadku) i osoba przywołująca jechała z dźwigowym na chciane piętro. Jak widać, wezwania w takich dźwigach wcale nie były takie łatwe. Bez dźwigowego należy „poszukać” windy, gdzie stoi i wówczas jej użyć. Trzeci typ sterowania przestawnego, czyli sterowanie zewnętrzne, był właściwie rozwiązaniem problemów zacinania osób w dźwigach oraz wezwań. Na każdym przystanku znajdowała się kaseta z światełkiem sygnalizującym jazdę lub otwarcie drzwi oraz przyciskami każdego przystanku windy.

Sterowanie zbiorcze rozwiązało wady sterowania przestawnego. Nastąpiło to przez zastosowanie pamięci, która gromadzi polecenia od pasażerów – wezwania i dyspozycje. Realizacja wezwań następuje asynchronicznie w stosunku do ich napływu, według odpowiedniego programu. W systemie sterowania zbiorczego lampka w przycisku sygnalizuje, że system przyjął polecenie do wykonania i gaśnie, kiedy dane polecenie zostanie zrealizowane. Pasażerowie mogą jednocześnie wzywać windę na wielu piętrach lub zadysponować zatrzymanie na wielu przystankach i winda zrealizuje te polecenia według swojego programu, m.in. może zatrzymać się po drodze i zabrać pasażera, jeśli zamierza jechać w tym samym kierunku. W polskich blokach mieszkalnych montowano windy z uproszczonym sterowaniem zbiorczym pod nazwą sterowanie zbiorcze w dół. Natomiast w budynkach biurowych montowano windy z pełnym sterowaniem zbiorczym w obie strony i systemem centralnych wezwań (jeden przycisk na piętrze wzywa jedną z kilku kabin).

Sterowanie grupowo zbiorcze stosowane w przypadku grupy dźwigów, tj. kilku dźwigów obok siebie. Realizacja wezwań w tym sterowaniu jest rozdzielana na poszczególne dźwigi w grupie. Sterowania obejmują od prostych rozwiązań do bardziej rozbudowanych algorytmów stosowanych głównie w wysokich budynkach biurowych umożliwiających realizację różnych funkcji np. pick up traffic, tj. specjalny algorytm wykorzystywany do rozwożenia pasażerów rano, gdy wszyscy przychodzą do pracy, i po południu, gdy wszyscy wychodzą.

Ostatnio coraz częściej stosowane są systemy sterowania dyspozycjami (destination control system). To układy wykorzystujące zaawansowane algorytmy sterowania (m.in. genetyczne). Najczęściej są stosowane w wysokich budynkach, gdzie dźwigi muszą obsługiwać wiele kondygnacji. Sterowanie pozwala na optymalizację grupy dźwigów, tak by redukować czas transportu i osiągnąć maksymalną wydajność. Idea sterowania opiera się na zasadzie, że zebrane w danym momencie dyspozycje są dystrybuowane pomiędzy poszczególne dźwigi w grupie, tak by każdy z dźwigów w cyklu wykonał jak najmniejszą liczbę przystanków i przewiózł jak największą liczbę pasażerów.

Sterowanie działaniami dźwigu. Sterowanie normalną pracą

Niniejsza norma określa, że sterowanie powinno być realizowane za pomocą przycisków lub podobnych urządzeń, takich jak element sterowniczy dotykowy, karty magnetyczne itp. Urządzenia te powinny być umieszczone w obudowach, tak aby części czynne nie były dostępne dla użytkownika. Barwa żółta powinna być stosowana wyłącznie do urządzenia inicjującego alarm. Nie powinna być używana do innych urządzeń sterujących. Ponadto urządzenia sterujące powinny być jednoznacznie zidentyfikowane przez określenie ich funkcji (patrz również EN 81-70:2003, dział 5.4). Z kolei widoczne powiadomienia lub sygnały powinny umożliwiać osobom w kabinie zorientowanie się, na którym przystanku dźwig się zatrzymał. Dokładność zatrzymania kabiny powinna zaś wynosić ± 10 mm. Jeżeli podczas np. faz załadunku i rozładunku zostanie przekroczona dokładność poziomowania ± 20 mm, należy ją skorygować do ± 10 mm.

Kontrola załadunku

Według zapisów rozpatrywanego dokumentu dźwig powinien być wyposażony w urządzenie zapobiegające normalnemu uruchomieniu, łącznie z ponownym poziomowaniem, kiedy kabina jest przeciążona. W przypadku dźwigów hydraulicznych urządzenie nie powinno zapobiegać ponownemu poziomowaniu.

Z kolei przeciążenie powinno być wykrywane najpóźniej wtedy, kiedy udźwig nominalny jest przekroczony o 10%, lecz nie mniej niż o 75 kg.

W przypadku przeciążenia:

• użytkownicy powinni być poinformowani sygnałem akustycznym lub wizualnym w kabinie;
• drzwi automatyczne z napędem mechanicznym powinny otworzyć się całkowicie;
• drzwi z napędem ręcznym powinny pozostać niezaryglowane;
• działanie przygotowawcze (zgodnie z opisem zawartym poniżej w części „ Sterowanie poziomowaniem, ponownym poziomowaniem i działaniem przygotowawczym przy niezamkniętych i niezaryglowanych drzwiach” i zgodnie z punktem 5.12.1.4 niniejszej normy) powinno być anulowane.

Nadzorowanie normalnego zwalniania zespołu napędowego w przypadku zderzaka o skróconym skoku

Niniejsza norma określa, że w przypadku według podpunktu 5.8.2.2.2 niniejszej normy elektryczne urządzenia zabezpieczające zgodne z punktem 5.11.2 niniejszej normy powinny sprawdzać, czy zwalnianie jest efektywne przed osiągnięciem przystanków krańcowych. Ponadto jeżeli zwalnianie nie jest efektywne, hamulec zespołu napędowego powinien powodować zmniejszenie prędkości kabiny w taki sposób, że jeśli kabina lub przeciwwaga najadą na zderzaki, prędkość uderzenia nie powinna przekraczać prędkości, na którą zaprojektowano zderzaki.

Przypomnijmy zatem, że elektryczne urządzenie zabezpieczające zgodne z punktem 5.11.2 niniejszej normy powinno zapobiegać jakiejkolwiek jeździe kabiny w dół, kiedy podchwyt nie jest w pozycji wsuniętej. Zgodnie z powyższym punktem elektryczne urządzenia zabezpieczające powinny się składać z:

• albo jednego łącznika bezpieczeństwa spełniającego wymagania według punktu 5.11.2.2 niniejszej normy, lub większej liczby takich łączników, albo
• obwodów bezpieczeństwa spełniających wymagania według punktu 5.11.2.3 niniejszej normy, składających się z jednego z poniższych elementów lub ich kombinacji:
  • jednego lub kilku łączników bezpieczeństwa spełniającego wymagania według punktu 5.11.2.2 niniejszej normy;
  • łączników niespełniających wymagań według punktu 5.11.2.2 niniejszej normy;
  • elementów zgodnych ze standardem EN 81-50:2014;
  • programowalnych systemów elektronicznych w zastosowaniach związanych z bezpieczeństwem zgodnych z punktem 5.11.2.6 niniejszej normy.

Przypomnijmy też, że wspomniany wyżej podpunkt 5.8.2.2.2 stwierdza, że gdy opóźnienie dźwigu na końcach jego toru jazdy jest nadzorowane zgodnie z podpunktem 5.12.1.3 niniejszej normy dla prędkości nominalnych powyżej 2,50 m/s, podczas obliczania ugięcia zderzaka zgodnie z podpunktem 5.8.2.2.1 zamiast 115% prędkości nominalnej można użyć prędkości, przy której kabina (lub przeciwwaga) styka się ze zderzakiem. Jednak ugięcie nie powinno być mniejsze niż 0,42 m.

Wedle autorów normy ruch kabiny przy niezamkniętych i niezaryglowanych drzwiach przystankowych i kabinowych jest dopuszczalny dla poziomowania, ponownego poziomowania i działania przygotowawczego, pod warunkiem że:

• ruch jest ograniczony do strefy odryglowania przez elektryczne urządzenie zabezpieczające zgodne z omówionym wyżej punktem 5.11.2 niniejszej normy. Podczas działania przygotowawczego kabina powinna być utrzymywana w zakresie 20 mm od przystanku (patrz też podpunkty 5.12.1.1.4 i 5.4.2.2.1 niniejszej normy);

• podczas poziomowania środki powodujące wyłączenie z działania elektrycznych urządzeń zabezpieczających drzwi powinny funkcjonować jedynie po nadaniu sygnału zatrzymania dla danego przystanku;
• prędkość poziomowania nie powinna przekraczać 0,80 m/s. Ponadto w dźwigach z ręcznym otwieraniem drzwi przystankowych powinno być wykonane sprawdzanie, czy:
  • w przypadku zespołów napędowych, których maksymalna prędkość obrotowa jest wyznaczana przez stałą częstotliwość sieci zasilającej, został zasilony energią tylko obwód dla ruchu przy niskiej prędkości;
  • w przypadku innych zespołów napędowych prędkość w momencie, gdy jest osiągana strefa odryglowania, nie przekracza 0,80 m/s;
  • prędkość ponownego poziomowania nie powinna przekraczać 0,30 m/s.

Przypomnijmy tylko, że strefa odryglowania (unlocking zone) to przestrzeń powyżej i poniżej poziomu zatrzymania, w której powinna znaleźć się podłoga kabiny, aby można było odryglować odpowiednie drzwi przystankowe.

Wymagania projektowe

W celu ułatwienia kontroli i konserwacji powinno być na stałe zamontowane, łatwo obsługiwane urządzenie sterujące jazdami kontrolnymi:

• na dachu kabiny (5.4.8 a);
• w podszybiu (5.2.1.5.1 b);
• w kabinie w przypadku wg 5.2.6.4.3.4;
• na platformie w przypadku wg 5.2.6.4.5.6.

Z kolei urządzenie sterujące jazdami kontrolnymi powinno składać się z:

• łącznika (łącznika jazdy kontrolnej), który powinien spełniać wymagania dotyczące elektrycznych urządzeń zabezpieczających (zgodnych z omówionym wyżej punktem 5.11.2 niniejszej normy);

• łącznik ten powinien być bistabilny i zabezpieczony przed nieumyślnym uruchomieniem;
• przycisków kierunkowych „GÓRA” i „DÓŁ” zabezpieczonych przed przypadkowym uruchomieniem, z jednoznacznie wskazanym kierunkiem ruchu;
• przycisku „JAZDA” zabezpieczonego przed przypadkowym uruchomieniem;
• urządzenia natychmiastowego zatrzymania omówionego poniżej w części „Urządzenia natychmiastowego zatrzymania” (i zgodnego z podpunktem 5.12.1.11 niniejszej normy).

Ponadto urządzenie sterujące może również zawierać specjalne łączniki zabezpieczone przed przypadkowym uruchomieniem służące do sterowania mechanizmem drzwi z dachu kabiny.

Przypomnijmy tylko jeszcze, że w zależności od działania łączników można je podzielić na:

• łączniki mono-stabilne – po puszczeniu przycisku sprężyna samoczynnie odbija przycisk, powodując rozłączenie (np. przycisk dzwonkowy);
• łączniki bistabilne – działają na zasadzie przełącznika, brak jest sprężyny, sprężyna nie odbija z powrotem po puszczeniu przycisku (np. łącznik pojedynczy, łącznik dwubiegunowy).

Urządzenie sterujące jazdami kontrolnymi powinno zaś mieć minimalny stopień ochrony IPXXD (zgodnie ze standardem EN 60529).

Wreszcie łączniki obrotowe powinny mieć środki zapobiegające obrotowi elementu nieruchomego. Samo tarcie nie powinno być uważane za wystarczający środek.

Przypomnijmy, że stopień ochrony IP (z ang. Ingress Protection) to stopień ochrony aparatu lub urządzenia elektrycznego przed penetracją czynników zewnętrznych. IP jest terminem określonym przez DIN VDE 0470 i DIN 40 050. Normy dotyczące wyłączników różnicowoprądowych i nadprądowych szczegółowo określają sposoby ochrony przed porażeniem prądem elektrycznym osób obsługujących te urządzenia oraz zabezpieczenia uniemożliwiające wnikanie do tych aparatów ciał obcych. Jest to ujęte w katalogach produktów oraz uwidocznione na produktach, na których są nadrukowane symbole oznaczeń stopnia IP zgodnie ze standardem PN-92/E-08106. Normy te opisują klasyfikację stopni ochrony zapewnianych przez obudowy dla urządzeń elektrycznych o napięciu znamionowym nie przekraczającym 72,5 kV.

Zgodnie ze standardem zawartym w Polskiej Normie PN-EN 60529:2003 pierwszy z dwóch znaków klasy szczelności IP oznacza ochronę przed dostaniem się ciał stałych. Drugi odnosi się do zabezpieczenia przed przenikaniem do urządzenia wody.

Pierwsza cyfra oznacza:

0 – bez ochrony

1 – ochrona przed ciałami stałymi o średnicy 5 cm i większej

2 – ochrona przed ciałami stałymi o średnicy 1 cm 2,5 mm i większej

3 – ochrona przed ciałami stałymi o średnicy 2,5 mm i większej

4 – ochrona przed obcymi ciałami stałymi o średnicy 1 mm i większej

5 – ochrona przed pyłem

6 – ochrona pyłoszczelna

Druga cyfra oznacza:

0 – bez ochrony

1 – ochrona przed padającymi kroplami wody

2 – ochrona przed padającymi kroplami wody przy wychyleniu obudowy o dowolny kąt do 15° od pionu w każdą stronę

3 – ochrona przed natryskiwaniem wodą pod dowolnym kątem do 60° od pionu z każdej strony

4 – ochrona przed bryzgami wody z dowolnego kierunku

5 – ochrona przed strugą wody (12,5 l/min) laną na obudowę z dowolnej strony

6 – ochrona przed silną strugą wody (100 l/min) laną na obudowę z dowolnej strony

7 – ochrona przed skutkami krótkotrwałego zanurzenia w wodzie (30 min na głębokość 0,15 m powyżej wierzchu obudowy lub 1 m powyżej spodu dla obudów niższych niż 0,85 m)

8 – ochrona przed skutkami ciągłego zanurzenia w wodzie (obudowa ciągle zanurzona w wodzie, w warunkach uzgodnionych między producentem a użytkownikiem, lecz surowszych niż według cyfry 7).

Najczęściej stosowaną klasą szczelności przy lampach jest IP20, która pozwala na stosowanie ich wewnątrz pomieszczeń. Oprawy przeznaczone do oświetlenia na zewnątrz oznaczone są klasą szczelności IP44. Lampy na halach produkcyjnych, gdzie zbiera się dużo pyłu, powinny mieć klasę szczelności IP 50 lub nawet IP 60. Oprawy przystosowane do zanurzenia w wodzie są oznakowane klasą IP68.

Łącznik jazdy kontrolnej

Na wstępie przypomnijmy, że łączniki elektryczne to aparaty elektryczne przeznaczone do załączania lub wyłączania prądu w jednym lub większej liczbie obwodów elektrycznych. Łącznik może być przeznaczony do jednej lub obu tych czynności łączeniowych. Przemieszczenie styków ruchomych łącznika z jednego położenia granicznego w drugie położenie graniczne nazywa się przestawieniem. Ogólna definicja łącznika obejmuje wszystkie urządzenia przeznaczone do wykonywania operacji łączeniowych. Łączniki elektryczne można ze względu na przeznaczenie do pracy w określonych sieciach elektrycznych klasyfikować wg rodzaju prądu, napięcia, funkcjonalności sterowniczej (pierwsze trzy klasyfikacje poniżej).

Ze względu na rodzaj prądu w torze głównym łączniki dzieli się na łączniki:

• prądu stałego,
• prądu przemiennego,
• stałego i przemiennego (uniwersalne).

Z kolei ze względu na wartość napięcia rozróżnia się następujące łączniki:

• niskonapięciowe – przeznaczone do pracy w układach elektroenergetycznych prądu przemiennego o napięciu nie wyższym niż 1000 V oraz w układach elektroenergetycznych prądu stałego o napięciu nie wyższym niż 1500 V,
• wysokonapięciowe – przeznaczone do pracy w układach elektroenergetycznych o napięciach powyżej 1000 V dla prądu przemiennego i powyżej 1500 V w przypadku prądu stałego.

Ze względu na funkcjonalność sterowniczą możemy wyróżnić łączniki:

• główne,
• pomocnicze.

Spośród mnogości łączników pomocniczych można wyróżnić przyciski oraz łączniki drogowe, w tym łączniki krańcowe. Łączniki drogowe to łączniki pomocnicze działające pod wpływem ruchomej części maszyny, gdy część ta osiągnie przewidziane położenie. Łączniki krańcowe, zwane też wyłącznikami krańcowymi, krańcówkami lub wyłącznikami bezpieczeństwa, to łączniki drogowe powodujące otwieranie skuteczne (inaczej otwieranie niezawodne), to znaczy dające pewność, że wszystkie zestyki główne łącznika są otwarte, gdy manipulator (napęd) łącznika jest w położeniu otwarcia, a ruchoma napędzająca część maszyny osiągnie położenie krańcowe.

• Ze względu na sposób załączania lub wyłączania prądu łączniki dzieli się na:
  • łączniki mechanizmowe – załączanie lub wyłączanie prądu odbywa się za pomocą mechanicznych zestyków rozłącznych,
  • łączniki półprzewodnikowe – załączanie lub wyłączanie prądu odbywa się za pomocą sterowania przewodnictwem półprzewodnika (np. stycznik elektroniczny),
  • łączniki hybrydowe – łączą w sobie elementy półprzewodnikowe i mechanizmowe.
• Ze względu na sposób utrzymywania styków w położeniach ustalonych łączniki dzielimy na:
  • zamkowe,
  • stycznikowe.

Zamek w łączniku zamkowym rygluje napęd i posiada mechanizm zapadkowy umożliwiający utrzymywanie styków w żądanym położeniu bez trwale przyłożonej siły wymuszającej. Dla otworzenia wyłącznika konieczne jest zadziałanie odrębnego urządzenia wyzwalającego działającego na zamek. W odróżnieniu od łącznika zamkowego stycznik zapadki nie posiada, a w czasie całej jego pracy musi istnieć siła utrzymująca styki w żądanym położeniu, np. elektromagnes, który działa tylko wtedy, gdy jest przyłożone do niego napięcie sterownicze.

Łączniki mechanizmowe klasyfikuje się także w zależności od rodzaju napędu, który ma dokonywać przemieszczenia styków: np. ręczny, elektromagnetyczny, elektryczny silnikowy, pneumatyczny.

Istotnym kryterium podziału, które łączy się ściśle z ogólnie przyjętymi nazwami łączników, jest wartość największego prądu wyłączalnego przez łączniki. Z tego względu rozróżnia się:

• wyłączniki,
• rozłączniki,
• odłączniki.

Każdy z wyżej wymienionych łączników może przenosić bez ograniczeń prądy robocze i krótkotrwałe zakłóceniowe (przeciążeniowe i zwarciowe), a podany podział dotyczy możliwości załączania i wyłączania prądu. Nazwę prądy zwarciowe stosuje się potocznie, ściślej mamy na myśli prądy wyłączalne większe niż 10-krotna wartość prądu znamionowego cieplnego.

Odłącznik nie może załączać i wyłączać prądu, nie jest do tego konstrukcyjnie przystosowany, operuje się nim wyłącznie w stanie bezprądowym. W starszych zastosowaniach dopuszczano łączenie prądu biegu jałowego transformatora i krótkich linii elektroenergetycznych, obecnie prawie niestosowane. W tej kategorii mieści się także uziemiacz. Odłącznik i uziemiacz mogą służyć wyłącznie do otwierania lub zwierania niezasilonej drogi prądowej. Stosuje się w celu podniesienia bezpieczeństwa robót przy urządzeniach elektroenergetycznych: odłącznik w celu stworzenia dodatkowej przerwy izolacyjnej, uziemiacz w celu zapewnienia wyłączenia (we współpracy z innymi układami) przy przypadkowym podaniu napięcia.

Osobnym rodzajem łącznika jest zwiernik. Nie należy on do żadnej z wymienionych grup łączników, ale ze względu na budowę omawia się go przy odłącznikach. Jest to urządzenie stosowane do celowego stwarzania zwarć doziemnych, ale po to, aby te zwarcia zostały szybciej wykryte i wyłączone przez nadzorujący układ wyłącznik. Jest to rozwiązanie oszczędnościowe w mniej ważnych rozdzielniach.

Rozłącznik może załączać prądy robocze i przeciążeniowe, nie może wyłączać prądów zwarciowych.

Wyłącznik może załączać i wyłączać prądy robocze, przeciążeniowe i zwarciowe.

Każdy z wymienionych łączników może mieć napęd ręczny lub jakiś rodzaj napędu mechanicznego. Niezależnie od rodzaju napędu w rozłączniku i wyłączniku dociskanie i otwieranie styków odbywa się z prędkością ustaloną przez projektanta (także przy napędzie ręcznym). Z wyjątkiem wyłącznika pneumatycznego styki są przestawiane za pomocą sprężyn, a napęd (ręczny lub mechaniczny) służy tylko do ich napinania. Już w chwili gotowości wyłącznika do załączenia co najmniej musi być gotowy do wyłączenia zestaw sprężyn wyłączających, tak aby wyłączenie zawsze było możliwe.

Bezpiecznik – jest wyłącznikiem jednorazowego użytku, służy do jednokrotnego przerywania prądów zwarciowych i przeciążeniowych.

Niniejsza norma określa, że łącznik jazdy kontrolnej w pozycji jazdy kontrolnej powinien spełniać jednocześnie następujące warunki dotyczące działania:

• neutralizować urządzenia sterujące pracą normalną;
• neutralizować działanie elektryczne w sytuacji awaryjnej (zgodnie z podpunktem 5.12.1.6 niniejszej normy);
  • poziomowanie i ponowne poziomowanie (opisane powyżej w części „Sterowanie poziomowaniem, ponownym poziomowaniem i działaniem przygotowawczym przy niezamkniętych i niezaryglowanych drzwiach” i zgodnie z podpunktem            5.12.1.4 niniejszej normy) powinno być uniemożliwione;
  • powinien być uniemożliwiony jakikolwiek automatyczny ruch drzwi z napędem mechanicznym. Zamykanie drzwi za pomocą napędu mechanicznego powinno zależeć od:
    • uruchomienia przycisku kierunkowego dla ruchu kabiny lub
    • dodatkowych łączników zabezpieczonych przed przypadkowym uruchomieniem, służących do stero- wania mechanizmem drzwi;
  • prędkość kabiny nie powinna przekraczać 0,63 m/s;
  • prędkość kabiny nie powinna przekraczać 0,30 m/s, kiedy odległość pionowa ponad powierzchnią do stania na dachu kabiny (patrz 5.2.5.7.3) lub w podszybiu wynosi 2,0 m lub mniej;
  • granice normalnego toru jazdy kabiny nie powinny być przekroczone, to znaczy nie powinny być przekroczone skrajne pozycje zatrzymania dla normalnego działania;
  • działanie dźwigu powinno pozostawać zależne od urządzeń zabezpieczających;
  • jeżeli więcej niż jedno urządzenie sterujące jazdami kontrolnymi jest włączone na „JAZDĘ KONTROLNĄ”, nie powinno być możliwe przemieszczanie kabiny z jednego z tych urządzeń, jeżeli te same przyciski na urządzeniach sterujących jazdami kontrolnymi nie są uruchamiane jednocześnie;
  • w przypadku według podpunktu 5.2.6.4.3.4 niniejszej normy łącznik jazdy kontrolnej w kabinie powinien spowodować, że przestanie działać elektryczne urządzenie zabezpieczające zgodne z podpunktem 5.2.6.4.3.3 e) (czyli elektryczne urządzenie zabezpieczające zgodne z punktem 5.11.2, które sprawdza pozycję zaryglowania).

Przypomnijmy, że wspomniany wyżej podpunkt 5.2.6.4.3.4 określa, że jeżeli konieczne jest przemieszczanie kabiny z wnętrza przy otwartych drzwiach inspekcyjnych, mają zastosowanie następujące postanowienia:

• w pobliżu drzwi inspekcyjnych powinno być dostępne urządzenie sterujące jazdami kontrolnymi zgodne z podpunktem 5.12.1.5;
• to urządzenie sterujące jazdami kontrolnymi powinno być dostępne tylko dla osób uprawnionych, np. przez umieszczenie go za drzwiami inspekcyjnymi, i być tak umieszczone, że nie powinno być możliwe używanie go do jeżdżenia kabiną, gdy stoi się na dachu kabiny;
• jeżeli mniejszy wymiar otworu przekracza 0,20 m, odległość pozioma w świetle pomiędzy zewnętrzną krawędzią otworu w ścianie kabiny i wyposażeniem zainstalowanym w szybie przed tym otworem powinna wynosić co najmniej 0,30 m.

Dodajmy też, że wysokonapięciowe wyłączniki mocy są aparatami najbardziej skomplikowanymi i mogą bez szkody wielokrotnie wyłączać prądy zwarciowe (w zakresie ustalonej trwałości urządzenia).

Względy praktyczne zadecydowały, że do dużej ilości łączeń, w tym łączeń w automatycznych cyklach sterowania, stosuje się rozłączniki najlepiej do tego technicznie przystosowane, choć niemogące przerywać prądów zwarciowych. Powszechnie do dużej ilości cykli roboczych stosuje się styczniki w wykonaniu rozłącznikowym. Natomiast wyłączniki powinny zapewnić dużą wytrzymałość zwarciową przy niezbyt dużej częstości łączeń, co pozwala na ich stosowanie jako sieciowych łączników zwarciowych.

W związku z powyższym wyłączniki do planowych łączeń stosuje się tylko, gdy to niezbędne, za to w szczególności korzysta się z ich zdolności do interwencyjnego wyłączenia. Standardowo wyłącznik współpracuje z układem wyzwalania, który po wykryciu zakłócenia dokonuje samoczynnego wyłączenia wyłącznika. Nawet, jeśli napęd był ręczny otwarcie nastąpi automatycznie. W prostych rozwiązaniach układ wykrywania zakłócenia jest konstrukcyjną częścią wyzwalacza, w rozwiązaniach bardziej wymagających jest to osobny moduł automatyki zabezpieczeniowej oddziałujący na wyzwalacz. Automatyczne załączanie za pomocą wyłącznika stosowane jest praktycznie tylko w wysoce specjalizowanych operacjach, jak samoczynne załączanie rezerwy, samoczynne ponowne załączenie, rezerwacja technologiczna urządzeń, synchronizacja generatorów.

Podział łączników z uwagi na środowisko gaszenia łuku:

• gazowe:
  • powietrzne normalnociśnieniowe,
  • pneumatyczne (ze zwiększonym ciśnieniem),
  • z sześciofluorkiem siarki SF₆;
• cieczowe:
  • pełnoolejowe,
  • małoolejowe,
  • wodne;
• gazowydmuchowe
• ze stałym materiałem gaszeniowym:
  • bezpieczniki piaskowe;
• próżniowe.

W praktyce operuje się zazwyczaj nazwami łączników wynikających częściowo z podziału według kryterium wartości prądu wyłączeniowego, a częściowo z podziału według kryteriów konstrukcyjnych z dodatkowymi informacjami dotyczącymi rodzaju prądu, wartości napięcia i innych cech charakteryzujących, np. wyłącznik pneumatyczny wysokiego napięcia prądu przemiennego, rozłącznik gazowy dmuchowy wysokiego napięcia prądu przemiennego itp.

Ponadto łączniki elektroenergetyczne niskiego napięcia wytwarzane są na prądy znamionowe ciągłe w granicach od części ampera do kilku tysięcy amperów, napięcia znamionowe do 1000 V prądu przemiennego i 1500 V prądu stałego oraz o różnych innych parametrach technicznych, określanych właściwościami łączników. W łącznikach o określonym przeznaczeniu uzyskuje się różne układy połączeń zestyków głównych i pomocniczych, zmieniając położenie dźwigni napędu.

Podobnie jak przy łącznikach wysokonapięciowych rozpowszechniony jest między innymi podział ze względu na zdolność łączeniową. W ten sposób wyróżnić można:

• łączniki izolacyjne (odłączniki) – przeznaczone do sporadycznego załączania i wyłączania obwodów w stanie bezprądowym lub przy prądach o niewielkiej wartości
• łączniki robocze (rozłączniki) – przeznaczone do załączania i wyłączania obwodów obciążonych prądami roboczymi
• łączniki zwarciowe, czyli wyłączniki – przeznaczone do załączania i wyłączania obwodów obciążonych prądami roboczymi oraz zwarciowymi

W klasyfikacji wg przeznaczenia można wyróżnić łączniki manewrowe – przeznaczone do sterowania pracą odbiorników, na przykład silników, charakteryzujące się dużą trwałością mechaniczną i łączeniową oraz znaczną lub bardzo dużą znamionową częstością łączeń. Odmianą łączników manewrowych są przełączniki.

Ze względu na napęd łączniki niskiego napięcia można podzielić na ręczne i automatyczne.

Do łączników ręcznych zalicza się łączniki:

• instalacyjne,
• wtykowe,
• warstwowe,
• drążkowe,
• przyciski.

Do łączników automatycznych zalicza się łączniki:

• styczniki,
• łączniki bezstykowe,
• wyłączniki,
• bezpieczniki.