Odzież i sprzęt ochrony osobistej montera elektryka

W tekście przedstawione są zalecenia zawarte w przepisach prawa dotyczące takiego wyposażenia elektromontera, które zapewnia mu bezpieczną pracę. Autor omawia warunki, które muszą być spełnione podczas pracy na wysokości (czyli już jeden metr nad podłożem). W części artykułu o odzieży i obuwiu przedstawiane są przykłady produktów przydatnych w pracy instalatora.

Przepisy przewidują, że pracownicy powinni być wyposażani w sprzęty ochrony osobistej. Dotyczy to także monterów instalacji elektrycznych. Sprzęt taki zabezpiecza przed urazami, a nierzadko też przed poważniejszymi uszkodzeniami ciała. Jego niestosowanie może być – w razie wypadku –powodem problemów prawnych czy związanych z wypłatą odszkodowania.

Ustawa z 26 czerwca 1974 r. – Kodeks pracy (tekst jedn.: Dz.U. z 2018 r. poz. 108 ze zm.) oraz wydane na jej podstawie akty wykonawcze określają zasady bezpieczeństwa i higieny pracy, w tym wyposażania pracowników w odzież i sprzęt ochronny.

Do ważniejszych postanowień zawartych w Kodeksie pracy należy zaliczyć następujące fragmenty:

• Art. 207 § 1. Pracodawca ponosi odpowiedzialność za stan bezpieczeństwa i higieny pracy w zakładzie pracy.
• Art. 237⁴ § 1. Pracodawca jest obowiązany zaznajamiać pracowników z przepisami i zasadami bezpieczeństwa i higieny pracy dotyczącymi wykonywanych przez nich prac.
• Art. 237⁶ § 1. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie środki ochrony indywidualnej zabezpieczające przed działaniem niebezpiecznych i szkodliwych dla zdrowia czynników występujących w środowisku pracy oraz informować go o sposobach posługiwania się tymi środkami.
• Art. 237⁷ § 1. Pracodawca jest obowiązany dostarczyć pracownikowi nieodpłatnie odzież i obuwie robocze, spełniające wymagania określone w Polskich Normach: 1. jeżeli odzież własna pracownika może ulec zniszczeniu lub znacznemu zabrudzeniu; 2. ze względu na wymagania technologiczne, sanitarne lub bezpieczeństwa i higieny pracy.
• Art. 237⁹ § 1. Pracodawca nie może dopuścić pracownika do pracy bez środków ochrony indywidualnej oraz odzieży i obuwia roboczego, przewidzianych do stosowania na danym stanowisku pracy. § 2. Pracodawca jest obowiązany zapewnić, aby stosowane środki ochrony indywidualnej oraz odzież i obuwie robocze posiadały właściwości ochronne i użytkowe, oraz zapewnić odpowiednie ich pranie, konserwację, naprawę, odpylanie i ewentualnie odkażanie.

Aktem wykonawczym do Kodeksu jest rozporządzenie ministra pracy i polityki socjalnej z 26 września 1997 r. w sprawie ogólnych przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy (Dz.U. z 2003 r. nr 169, poz. 1650 ze zm.). W § 39 w ust. 1 zawarto postanowienie, zgodnie z którym pracodawca jest zobowiązany do oceny ryzyka występującego w trakcie wykonywania pracy i w miarę potrzeby do zastosowania odpowiednich środków ochronnych zbiorowych oraz indywidualnych.

Omawiane rozporządzenie zawiera ważne postanowienia dotyczące prowadzenia prac na wysokości.

Zgodnie z ust. 1 w § 105 praca na wysokości jest pracą wykonywaną na powierzchni znajdującej się na wysokości co najmniej 1,0 m nad poziomem podłoża (podłogi lub terenu). Przy czym zgodnie z zapisem zawartym w ust. 2 tego samego paragrafu do pracy na wysokości nie zalicza się pracy wykonywanej na powierzchni (bez względu na wysokość, na jakiej się znajduje), która jest osłonięta ze wszystkich stron pełnymi lub oszklonymi ścianami albo wyposażono ją w stałe konstrukcje lub urządzenia chroniące pracownika przed upadkiem z wysokości.

W rozporządzeniu zawarto także wiele zaleceń dotyczących zabezpieczeń zbiorowych, które należy stosować na pomostach i rusztowaniach.

W robotach elektrycznych niezbędne jest posługiwanie się drabinami. Szczegółowe zasady posługiwania się nimi zawiera § 50 wyżej wspomnianego rozporządzenia. Zgodnie z jego treścią przy używaniu drabin przenośnych niedopuszczalne jest w szczególności:

• używanie drabin uszkodzonych,
• stosowanie drabin jako dróg stałego transportu,
• wnoszenie na drabinę przedmiotów o wadze przekraczającej 10 kg,
• używanie drabiny rozstawnej jako przystawnej,
• ustawianie drabiny na niestabilnym podłożu,
• opieranie drabiny przystawnej o śliskie lub niestabilne podłoże,
• ustawianie drabiny przed zamkniętymi drzwiami, jeżeli nie są zamknięte na klucz od strony usytuowania drabiny,
• ustawianie drabiny w pobliżu urządzeń, które mogą zagrażać pracownikom pracującym na drabinie,
• wchodzenie i schodzenie z drabiny plecami do niej,
• przenoszenie drabiny o długości przekraczającej 4 m przez jedną osobę.

Drabina przystawna powinna wystawać nie mniej niż 75 cm ponad powierzchnię, na którą prowadzi, a kąt jej nachylenia powinien zawierać się w granicach od 65^o do 75^o.

Postanowienia dotyczące środków ochrony osobistej zawarto w § 110. Zgodnie z jego treścią przy pracach na masztach, konstrukcjach i przy innych niebezpiecznych czynnościach należy zadbać o to, aby pracownicy byli wyposażeni w sprzęty chroniące przed upadkiem z wysokości. Należą do nich szelki bezpieczeństwa z linką asekuracyjną oraz szelki z pasem biodrowym. Ponadto pracownicy przy wykonywaniu tego typu prac powinni nosić hełmy ochronne do pracy na wysokości.

Drugim aktem wykonawczym dotyczącym tej tematyki jest rozporządzenie ministra infrastruktury z 6 lutego 2003 r. w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych (Dz.U. nr 47, poz. 401). Zawiera ono następujące postanowienia dotyczące prowadzenia robót elektrycznych. Zgodnie z § 2 wykonawca robót przed ich rozpoczęciem jest zobowiązany do opracowania instrukcji bezpiecznego ich wykonania, a następnie zapoznania z jej treścią pracowników.

W § 48 zawarto zapisy dotyczące użytkowania drabin przy wykonywaniu robót malarskich. Można przyjąć, że takie same ograniczenia dotyczą także robót elektrycznych. Zgodnie z treścią ust. 1 prace przy zastosowaniu drabin rozstawnych można wykonywać tylko do wysokości 4 metrów, licząc od poziomu podłogi. W ust. 2 zapisano, że drabiny należy zabezpieczyć przed poślizgiem i rozsunięciem. W § 56 zawarto, że rozdzielnice budowlane prądu elektrycznego znajdujące się na terenie budowy powinny być usytuowane nie dalej niż w odległości 50 metrów od zasilanych odbiorników.

Niezależnie od sprzętów chroniących przed upadkiem z wysokości, monter elektryk powinien zawsze używać odzieży ochronnej odpowiedniej do wykonywanych prac, obuwia i rękawic ochronnych oraz kasku budowlanego lub kasku do prac na wysokości. Odzież ochronna może być dostosowana do indywidualnych upodobań. Może to być wygodny kombinezon zapinany na zamek kryty plisą i wyposażony w liczne wielofunkcyjne kieszenie zewnętrzne, w tym również odpinane. Przeznaczone są m.in. na telefon komórkowy i ołówki oraz identyfikator. Kombinezon ma także pętelki na przybory montażowe. Kolana wzmocnione są podwójną warstwą tkaniny z kieszonką na nakolanniki ochronne.

Bardziej funkcjonalne jest dwuczęściowe ubranie robocze ze spodniami typu ogrodniczki z regulowaną długością szelek. Spodnie także w tym modelu posiadają kieszonki na nakolanniki ochronne. Spodnie i bluza wyposażone są w wiele wielofunkcyjnych kieszeni.

Ważnym elementem są również buty. Dobiera się je w zależności od pory roku, ale i miejsca wykonywania prac. Mogą to być zapinane na rzepy sandały wykonane z dziurkowanego zamszu. Wyłożone są przewiewną tkaniną, zapobiegającą otarciom oraz wchłaniającą pot. Sandały mają wymienną antystatyczną wkładkę oraz podeszwy wykonane z poliuretanu. Stalowy nosek, stalowe wzmocnienie śródstopia zapewniają ochronę stopy przed urazami, o które nietrudno w warunkach, które występują na terenie budowy.

Jesienią i zimą oraz przy większym zagrożeniu stóp należy stosować trzewiki. Chronią całą stopę, a także kostkę. Przedstawiony na rysunku 4. model wykonany jest ze skóry zamszowej. Cholewka została wyłożona siatkową dzianiną. Antypoślizgowa poliuretanowa podeszwa odporna jest na przekłucie. Natomiast wzmocniony nosek chroni przed uderzeniami. Wewnątrz trzewika umieszczona jest wymienna, formowana anatomicznie wkładka. Antyelektrostatyczność stanowi dodatkową zaletę takiego obuwia.

Dłonie także wymagają odpowiedniej ochrony. Powinna być ona dostosowana do wykonywanych czynności. Mogą to być powlekane filcowe rękawice lub wzmacniane skórą rękawice monterskie, a do celów specjalnych długie, sięgające aż do łokcia rękawice przeciwprzepięciowe.

Rys. 1. Rękawice filcowe powlekane warstwą ochronną z nitrylu (Ma-Dan)

Całości sprzętów ochronnych dopełnia kask budowlany, którego noszenie w warunkach budowy jest niezbędne, a przy pracy w małych obiektach chroni także głowę przed przypadkowym urazem. Gdy brak większych zagrożeń, ochronę głowy może stanowić odpowiednia czapka.