Wprowadzenie do obrotu urządzenia przeciwpożarowego - wyrobu budowlanego jakim jest Przeciwpożarowy Wyłącznik Prądu (PWP)

• Nadają się do stosowania w obiektach budowlanych, w zakresie odpowiadającym jego właściwościom użytkowym i zamierzonemu zastosowaniu co oznacza, że jego właściwości użytkowe umożliwiają prawidłowe zaprojektowanie i wykonanie obiektów budowlanych, w których ma on być zastosowany w sposób trwały i spełnienia podstawowe wymagania, o których mowa w art. 5 ust. 1 pkt 1 ustawy z dnia 7 lipca 1994 r. - Prawo budowlane [1].
• są odpowiednio oznakowane poprzez umieszczenie oznakowania CE dla wyrobów objętych normami zharmonizowanymi oraz dla rozwiązań krajowych znak budowlany B dla wyrobów objętych Krajową oceną techniczną (KOT) (Rozporządzenie CPR 305/2011 wraz ze zmianami) [2] oraz Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 roku w sprawie deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym wraz ze zmianami [3].
• Wyrób budowlany jest dopuszczony jednostkowo do użytkowania w (konkretnym) obiekcie budowlanym zgodnie z art. 10 ust.1 ustawy o wyrobach budowlanych [4].

Niestety ustawodawca nie określił w jakich przypadkach można stosować dopuszczenie jednostkowe.

Należy zastanowić się nad przyczyną wprowadzenia procedury dopuszczenia jednostkowego w przepisach budowlanych.

Naturalne jest, że z uwagi na szybko powstające i zmieniające się nowe technologie ciężko jest nadążyć producentom wyrobów budowlanych z zachowaniem drogi zgodnej z obowiązującymi przepisami, obejmującej badania laboratoryjne, zakładową kontrolę produkcji oraz certyfikację i konieczne jest wprowadzenie dopuszczenia jednostkowego dla niektórych wyrobów budowlanych, aby nie hamować rozwoju technologicznego.

Więc niezbędna jest procedura jednostkowego dopuszczenia w szczególnych przypadkach dla nowo powstałych technologii dla których nie ma wyrobów dostępnych na rynku i wprowadzonych do obrotu.

Jednakże procedura jednostkowego dopuszczenia nie może być rozwiązaniem zamiennym dla wyrobów budowlanych w tym urządzeń przeciwpożarowych wprowadzonych do obrotu na podstawie przepisów krajowych i oznakowanych znakiem budowlanym „B”.

Warunkiem dopuszczenia do jednostkowego zastosowania wyrobu budowlanego zgodnie z GUNB - Zasady stosowania wyrobów budowlanych [5] jest, że:

-  wyrób nie jest przeznczony do powszechnego stosowania

-  wyrób nie jest objęty normą zharmonizowaną w rozumieniu rozporządzenia (UE) Nr 305/2011 ani nie jest zgodny z wydaną dla niego europejską oceną techniczną. (analogicznie krajowa ocena techniczna)

-  Wyrób nie może być produkowany seryjnie, z przeznaczeniem do stosowania powszechnego.

-  Nie może stanowić przedmiotu swobodnego obrotu handlowego, tj. nie może być odstąpiony, sprzedany bądź przekazany w celu zastosowania w innym obiekcie budowlanym.

-  Art. 10 ust. 1 ustawy znajduje zastosowanie wyłącznie w szczególnych przypadkach: dotyczy wyrobu budowlanego, który wymaga indywidualnego zaprojektowania i wytworzenia z uwagi na specjalne, niestandardowe potrzeby, wyprodukowanego dla jednego, konkretnego zastosowania, wymagających często dostosowania urządzeń produkcyjnych do ich wytworzenia.

 •Drzwi przeciwpożarowe wewnętrzne nie są objęte normą zharmonizowaną

 •wg załącznika nr 1 do rozporządzenia dla drzwi do zastosowań w oddzieleniach przeciwpożarowych i na drogach ewakuacyjnych wymagane jest zastosowanie KSO i WSWU „1” (w tym uzyskanie krajowego certyfikatu stałości właściwości użytkowych)

 •w wystąpieniu nie wskazano, z uwagi na jakie niestandardowe potrzeby miałaby być zastosowana procedura jednostkowego zastosowania w obiekcie budowlanym

• Brak jest normy zharmonizowanej (oznakowanie „CE”).

-  Obowiązuje Krajowa Ocena Techniczna (KOT) (oznakowanie „B”).

Art. 6b. 1. Ustawy o wyrobach budowlanych mówi że: Główny Inspektor Nadzoru Budowlanego wyznaczy, w drodze decyzji, jednostki oceny technicznej (JOT), o których mowa w art. 29 rozporządzenia Nr 305/2011, upoważnione do wydawania europejskich ocen technicznych dla grup wyrobów budowlanych wymienionych w Załączniku IV Tabela 1 do tego rozporządzenia, a w przypadku urządzeń przeciwpożarowych jest to grupa 10 , stałe urządzenia gaśnicze (wyroby do wykrywania i sygnalizacji pożaru, stałe urządzenia gaśnicze, wyroby do kontroli rozprzestrzeniania ognia i dymu oraz do tłumienia wybuchu) oraz monitoruje działania i kompetencje wyznaczonych jednostek, w tym spełnienie obowiązku określonego w art. 30 ust. 2 rozporządzenia Nr 305/2011.

Przepisy krajowe stanowią w Rozporządzeniu Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. [3] w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym, gdzie zostały ustalone grupy wyrobów budowlanych objęte obowiązkiem sporządzania krajowej deklaracji właściwości użytkowych, zwanej dalej „krajową deklaracją”, oraz właściwe dla tych grup krajowe systemy oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych.

Przeciwpożarowy wyłącznik prądu (PWP) został zakwalifikowany do grupy 10 - stałe urządzenia przeciwpożarowe (wyroby do wykrywania i sygnalizacji pożaru, wyroby do kontroli rozprzestrzeniania ciepła i dymu oraz tłumienia wybuchu, systemy ewakuacyjne) w krajowym systemie oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych w klasie pierwszej:

• Przeciwpożarowe wyłączniki prądu – zestawy
• Przeciwpożarowe wyłączniki prądu – elementy składowe:
• urządzenia wykonawcze,
• urządzenia sygnalizujące,
• urządzenia uruchamiające,

W tym miejscu należy zastanowić się nad definicją wymienionych w rozporządzeniu urządzeń.

• Urządzenie uruchamiające (UU PWP)

Jest to „przycisk” zdalnego sterowania PWP pozwalający na podanie sygnału do urządzenia wykonawczego PWP w celu dokonania wyłączenia energii elektrycznej w obiekcie wg. zaprogramowanego scenariusza oraz sygnalizacji stanu dozoru wraz z informacją o stanach urządzeń wykonawczych podłączonych do UU PWP.

• Urządzenie sygnalizujące (US PWP):

Sygnalizator optyczny wskazujący jednoznacznie, wyłączenie zasilanie obiektu za pośrednictwem automatyki urządzenia wykonawczego PWP informuje o fizycznym przełączeniu styków aparatu wykonawczego PWP.

• urządzenie wykonawcze (UW PWP):

Urządzenie składające się z głównych aparatów wyłączających (rozłącznika spełniającego wymagania normy PN-EN  60947-3:2021-07 Aparatura rozdzielcza i sterownicza niskonapięciowa – Część 3: rozłączniki, odłączniki, rozłączniki izolacyjne lub wyłącznika spełniającego wymagania normy PN-EN 60947-2:2018-01+A1:2020-06 Aparatura rozdzielcza i sterownicza niskonapięciowa – Część 2: Wyłączniki) wraz z układem zasilania oraz automatyką kontrolno-sterującą, służące do mechanicznego odłączenia dopływu energii elektrycznej do obiektu, zabudowaną w obudowie zapewniającej odpowiednie warunki środowiskowe.

Odnośnie zestawu to należy tu rozumieć wyrób budowlany wprowadzony do obrotu przez jednego producenta jako zestaw co najmniej dwóch odrębnych składników, które muszą zostać połączone, aby mogły zostać zastosowane w obiektach budowlanych art. 2 pkt 2 rozporządzenia Nr 305/2011 np. Urządzenie wykonawcze UW PWP oraz urządzenie sygnalizacyjne US PWP.

Klasa pierwsza systemy oceny i weryfikacji stałości właściwości użytkowych § 4.1 ust 3 Rozporządzenia Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 r. [3] oznacza, że:

• działania producenta związane z oceną i weryfikacją, o której mowa w ust. 1, obejmują określenie typu wyrobu budowlanego oraz prowadzenie:

a) zakładowej kontroli produkcji,

b) badań próbek pobranych przez producenta w zakładzie produkcyjnym zgodnie z ustalonym przez niego planem badań;

• ocena i weryfikacja przeprowadzana przez jednostkę certyfikującą, o której mowa w ust. 1, obejmuje:

a) ocenę właściwości użytkowych wyrobu budowlanego na podstawie badań próbek pobranych przez jednostkę certyfikującą, obliczeń, tabelarycznych wartości lub opisowej dokumentacji tego wyrobu,

b) przeprowadzenie wstępnej inspekcji zakładu produkcyjnego i zakładowej kontroli produkcji,

c) wydanie krajowego certyfikatu stałości właściwości użytkowych,

d) kontynuację nadzoru, oceny i ewaluacji zakładowej kontroli produkcji.

Ocenę właściwości użytkowych tego wyrobu, o której mowa w ust. § 4.1 ust 3, stanowią ustalenia zawarte w Krajowej Ocenie Technicznej (KOT) w zakresie właściwości użytkowych tego wyrobu z uwagi na to (KOT) staje się dokumentem odniesienia dla wyrobu budowlanego i stanowi w tym wypadku stanowisko z wymaganiami tak jak norma wyrobu dla urządzenia przeciwpożarowego jakim jest Przeciwpożarowego wyłącznika prądu (PWP).

Przeciwpożarowy wyłącznik prądu PWP to urządzenie odcinające dopływ prądu do wszystkich obwodów w obiekcie, z wyjątkiem obwodów zasilających instalacje i urządzenia, których funkcjonowanie jest niezbędne podczas pożaru §183 ust. 2ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie [6].

Podkreślenia wymaga zapis: „§ 183. 1. W instalacjach elektrycznych należy stosować: ... Przeciwpożarowy wyłącznik prądu, odcinający dopływ prądu do wszystkich obwodów …”.

Należy przez to rozumieć odcięcie Przeciwpożarowym wyłącznikiem prądu PWP dopływu prądu zasilania podstawowego w obiekcie jak i wszystkich innych tj. zasilania rezerwowe w postaci drugiej sieci, agregatu prądotwórczego, „Uninterruptible Power Supply” UPS- awaryjne zasilanie obiektu oraz inne układy zasilania jak „PhotoVoltaic” PV, czyli instalacja fotowoltaiczna o napięciu AC i DC i magazyny energii.

Legenda:

RG – rozdzielnia główna

RA – rozdzielnia zasilania awaryjnego

F – falownik

PV – instalacja fotowoltaiczna

UPS - awaryjne zasilanie obiektu

ME – magazyn energii

AP – agregat prądotwórczy

UU PWP – urządzenie uruchamiające PWP

US PWP – urządzenie sygnalizacyjne PWP

UW PWP 1 – urządzenie wykonawcze PWP nr 1

UW PWP 1 – urządzenie wykonawcze PWP nr 2

UW PWP 1 – urządzenie wykonawcze PWP nr 3

UW PWP 1 – urządzenie wykonawcze PWP nr 4

UW PWP 1 – urządzenie wykonawcze PWP nr 5

1. 1.      Przeciwpożarowe wyłączniki prądu (PWP) są powszechnie znane i stosowane od wielu lat w obiektach budowlanych i z uwagi na obecne przepisy należy znakować je znakiem budowlanym B. (patrz: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 roku w sprawie deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym wraz ze zmianami [3])
2. 2.      Obecnie występują na rynku krajowym wprowadzone do obrotu i odpowiednio oznakowane znakiem budowlanym „B” Przeciwpożarowe wyłącznik prądu (PWP). (patrz: Rozporządzenie Ministra Infrastruktury i Budownictwa z dnia 17 listopada 2016 roku w sprawie deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym wraz ze zmianami [3])
3. 3.      Nie można zastępować wprowadzonych do obrotu wyrobów certyfikowanych procedurą jednostkowego dopuszczenia, metoda ta możliwa jest wyłącznie w szczególnych przypadkach zastosowania z uwagi na szczególne potrzeby obiektu wszędzie tam, gdzie nie można z przyczyn technicznych zastosować wyrobów certyfikowanych nie jest to metoda zamienna. (patrz: GUNB - Zasady stosowania wyrobów budowlanych [5]).
4. 4.      Wprowadzenie do obrotu urządzeń przeciwpożarowych jakim jest Przeciwpożarowy Wyłącznik Prądu (PWP) jest możliwe po:

-  Uzyskaniu Krajowej Oceny Technicznej (KOT)

-  Uzyskaniu Krajowego certyfikatu stałości właściwości użytkowych

(patrz: Rozporządzenia MIiR z dnia 17 listopada 2016 r. [3])

oraz

-  Wystawieniu przez producenta Krajowej Deklaracja Właściwości Użytkowych

(patrz: Rozporządzenia MIiR z dnia 17 listopada 2016 r. [3])

1. 5.      Przeciwpożarowy wyłącznik prądu PWP ma za zadanie wyłączyć wszystkie rodzaje zasilania obiektu:

-  zasilania podstawowe (sieć)

-  zasilanie rezerwowe (druga sieć)

-  zasilanie rezerwowe agregat prądotwórczy

-  zasilanie awaryjne UPS

-  inne zasilanie PV oraz magazyny energii

[1] USTAWA - Prawo budowlane z dnia 7 lipca 1994 r. (Dz. U. 1994 Nr 89 poz. 414).

[2] ROZPORZĄDZENIE PARLAMENTU EUROPEJSKIEGO I RADY (UE) NR 305/2011 z dnia 9 marca 2011 r. ustanawiające zharmonizowane warunki wprowadzania do obrotu wyrobów budowlanych i uchylające dyrektywę Rady 89/106/EWG.

[3] ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY i BUDOWNICTWA z dnia 17 listopada 2016 r. w sprawie sposobu deklarowania właściwości użytkowych wyrobów budowlanych oraz sposobu znakowania ich znakiem budowlanym (Dz. U. 2016, poz. 1966).

[4] USTAWA o wyrobach budowlanych z dnia 16 kwietnia 2004 r. (Dz. U. 2004 Nr 92, poz. 881).

[5] GŁÓWNY URZĄD NADZORU BUDOWLANEGO - Zasady stosowania wyrobów budowlanych (https://www.gunb.gov.pl/sites/default/files/pliki/dokumenty/stosowanie_wyrobow_budowlanych.pdf).

[6] ROZPORZĄDZENIE MINISTRA INFRASTRUKTURY z dnia 12 kwietnia 2002 roku w sprawie warunków technicznych, jakim powinny odpowiadać budynki i ich usytuowanie (Dz.U. 2019 poz. 1065 z późniejszymi zmianami).

Autor: Mirosław Dybczyk - Dyrektor ds. produkcji przeciwpożarowych wyłączników prądy (PWP)