Czym jest służebność przesyłu w odniesieniu do sieci elektroenergetycznych – wprowadzenie do zagadnienia. Odniesienia do ważnych postanowień Sądu Najwyższego.

W dalszej kolejności należy wyjaśnić czym jest sieć elektroenergetyczna. Przez sieć elektroenergetyczną należy rozumieć instalacje połączone i współpracujące ze sobą, służące do przesyłania lub dystrybucji energii, należące do przedsiębiorstwa energetycznego (odesłanie do art. 3 pkt 11 ustawy z dnia 10 kwietnia 1997 r. Prawo energetyczne (Dz. U. z 2023 r. poz. 1385) – zw. dalej: „pr. ener.”.

Warto jest jednoznacznie wskazać, że służebność przesyłu ustanowiona na rzecz przedsiębiorstwa energetycznego, który dysponuje siecią elektroenergetyczną (zarówno przesyłową w rozumieniu art. 3 pkt 11a) pr. ener. oraz dystrybucyjną w rozumieniu art. 3 pkt 11b) pr. ener.), zdecydowanie ingeruje w konkretny grunt, tym samym znacznie ingeruje w prawa dotychczasowego właściciela tejże nieruchomości. Warto jest wskazać na takie ograniczenia jak np. szerokie pasy technologiczne, w których obrębie co do zasady ograniczone są możliwości dotychczasowego wykorzystywania gruntów, ograniczona jest możliwość zabudowy etc.

W tym miejscu warto jest przywołać stanowisko zaprezentowane w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia z dnia 17 kwietnia 2023 r., sygn. akt: II CSKP 961/22 – „obciążenie nieruchomości służebnością przesyłu wiąże się przyznaniem przedsiębiorcy prawa polegającego na korzystaniu z niej w oznaczonym zakresie, zgodnie z przeznaczeniem tych urządzeń. Są to uprawnienia, które polegają na wykonywaniu przez uczestnika w stosunku do nieruchomości określonych działań, mających na celu utrzymanie we właściwym stanie technicznym urządzeń niezbędnych do wykonywania działalności gospodarczej polegającej na dostarczaniu odbiorcom energii. Uprawnieniu przedsiębiorcy do podejmowania określonych działań odpowiada obowiązek właściciela obciążonej nieruchomości ich znoszenia. Jest to związane również z ograniczeniami właściciela nieruchomości obciążonej co do sposobu korzystania z nieruchomości i takiego jej zagospodarowania, aby przedsiębiorca miał zagwarantowaną stałą możliwość dostępu do swoich urządzeń w celu usunięcia awarii, konserwacji, demontażu, wymiany itp. Z istoty służebności przesyłu nie wynikają jednak innego rodzaju ograniczenia właściciela nieruchomości obciążonej w jego uprawnieniach związanych ze sposobem wykonywania władztwa nad nią.”.

Zgodnie z postanowieniem Sądu Najwyższego Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 2022 r., sygn. akt: II CSKP 635/22 – „Wybudowanie na cudzej nieruchomości urządzeń przesyłowych przez korzystające z nich przedsiębiorstwo po uzyskaniu decyzji wydawanych w procesie budowlanym nie rozstrzyga o możliwości zakwalifikowania posiadania nieruchomości, na której te urządzenia zostały posadowione, jako wykonywanego w dobrej wierze. (…) Posiadacz, który wie, że dysponuje decyzją wydaną w procesie budowlanym, która nie może stworzyć tytułu do cudzej nieruchomości w postaci służebności o treści służebności przesyłu, nie może być uznany za posiadacza służebności w dobrej wierze, a więc takiego, który w sposób usprawiedliwiony, choć błędny, jest przekonany, że jego posiadanie służebności jest legalne. O takim zakwalifikowaniu posiadania służebności mogłyby świadczyć inne okoliczności ustalone w konkretnej sprawie, ale nie samo to, że posiadacz służebności uzyskał decyzję o pozwoleniu na budowę i na jej podstawie wzniósł urządzenia, których legalnemu utrzymywaniu na gruncie ma służyć zasiadywana służebność. (…) Rozstrzygając, czy uzyskanie posiadania służebności o treści odpowiadającej służebności przesyłu nastąpiło w złej wierze, należy mieć na względzie całokształt okoliczności poprzedzających i towarzyszących uzyskaniu posiadania służebności; domniemanie dobrej wiary jest obalone, gdy z całokształtu okoliczności wynika, że przedsiębiorca przesyłowy w chwili uzyskania posiadania wiedział lub powinien był wiedzieć przy zachowaniu wymaganej staranności, że do nieruchomości, na której zlokalizowane są urządzenia przesyłowe, nie przysługuje mu prawo o treści odpowiadającej służebności przesyłu. Tym samym uznać należy, że przeprowadzenie dowodu na okoliczność obalenia domniemania dobrej wiary nie jest konieczne, skoro z okoliczności sprawy na podstawie stanowisk stron można wywieść ocenę, że przedsiębiorca przesyłowy w chwili uzyskania posiadania wiedział lub powinien był wiedzieć przy zachowaniu wymaganej staranności, że do nieruchomości, na której zlokalizowane są urządzenia przesyłowe, nie przysługuje mu prawo o treści odpowiadającej służebności przesyłu.”.

„Powierzchnia nieruchomości zajęta pod służebność powinna odpowiadać warunkom eksploatacji sieci przyjętym w przedsiębiorstwie będącym właścicielem urządzeń przesyłowych. Wyznaczona strefa ma zabezpieczać potrzeby eksploatowania urządzeń, zapewniając przedsiębiorcy możliwość prawidłowego korzystania z nich, ale także ich konserwacji, naprawy, modernizacji, usuwania awarii oraz wymiany elementów. Sąd ustanawiając służebność przesyłu bierze zatem pod uwagę te okoliczności, nie są one jednak tożsame z przesłankami decydującymi o wyznaczeniu strefy, w obrębie której trzeba liczyć się z istnieniem urządzenia w celu zapewnienia bezpiecznych warunków jego eksploatowania i funkcjonowania.” – tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 24 listopada 2022 r., sygn. akt: I CSK 3802/22. 

„Powierzchnia nieruchomości zajęta pod służebność powinna odpowiadać potrzebom związanym z prawidłowym korzystaniem z tego urządzenia, jego konserwacją, naprawą, modernizacją i usuwaniem awarii. Służebność może pokrywać się ze strefą kontrolowaną, a nawet może być rozleglejsza. Jednocześnie zasiedzenie służebności następuje w takich granicach przestrzennych, w których przedsiębiorca przesyłowy manifestował, że korzysta z cudzej nieruchomości przy wykorzystaniu trwałego i widocznego urządzenia.” – tak postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 22 listopada 2022 r., sygn. akt: I CSK 2888/22.