Zagrożenia wynikające z pracy elektromontera

Bezpiecznego wykonywania robot budowlano-instalacyjnych, w tym także robót elektrycznych, dotyczą:

• w sprawie informacji dotyczącej bezpieczeństwa i ochrony zdrowia oraz planu bezpieczeństwa i ochrony zdrowia – rozporządzenie ministra infrastruktury z 23 czerwca 2003 r. (Dz.U. z 2003 r. nr 120, poz. 1126),
• w sprawie bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania robót budowlanych – rozporządzenie ministra infrastruktury z 6 lutego 2003 r. (Dz.U. z 2003 r. nr 47, poz. 401).

W trakcie realizacji robót elektrycznych monter musi liczyć się z faktem, że na terenie budowy praktycznie wszędzie występuje zwiększone zagrożenie porażeniem prądem elektrycznym spowodowane:

• zmniejszeniem odporności organizmu człowieka wywołanym zawilgoceniem naskórka i zanieczyszczenia pyłem,
• ograniczeniem swobody ruchów,
• trudną pozycją pracy,
• niedostatecznym oświetleniem miejsca pracy,
• bliskim sąsiedztwem wielu metalowych przedmiotów, rurociągów, innych konstrukcji,
• bezpośrednim kontaktem z uziemionymi masami metalowymi,
• pracą na konstrukcjach, platformach, stropach żelbetowych,
• kontaktem z zawilgoconym podłożem, gołą ziemią,
• pracą w trakcie opadów atmosferycznych,
• użytkowaniem ręcznych narzędzi i lamp.

Te przyczyny mają charakter obiektywny. Natomiast dodatkowym subiektywnym czynnikiem jest częste lekceważenie zasad bhp.

W przypadku wystąpienia porażenia mogą wystąpić różne efekty oddziaływania prądu rażenia.

Tabela 1. Działanie prądu elektrycznego na organizmy ludzkie

Obowiązujące obecnie przepisy dotyczące ochrony od porażeń są oparte na wynikach badań prowadzonych na świecie w ciągu ostatnich 30 lat, zarówno na ludziach, jak i na zwierzętach. W okresie tym nastąpił znaczący postęp w rozpoznaniu skutków rażenia człowieka prądem elektrycznym. Międzynarodowa Komisja Elektrotechniczna (IEC) w kolejnych wydaniach raportu opublikowała uzgodnione poglądy dotyczące reakcji człowieka na przepływ prądu rażenia zarówno przemiennego, jak i stałego.

Stwierdzono, że istotna jest także droga przepływu prądu rażenia. Najgroźniejsza sytuacja występuje wtedy, gdy prąd przepływa na drodze: lewa ręka – lewa stopa lub prawa stopa bądź obie stopy.

Mniejsze zagrożenie występuje np. wtedy, gdy prąd rażenia przepływa na drodze: lewa ręka – prawa ręka.

Miarą prądu rażenia jest współczynnik określający stopień zagrożenia, zwany także współczynnikiem prądu serca.

Tabela 2. Współczynnik skali zagrożenia w zależności od drogi przepływu prądu rażenia

Przykładowo prąd rażenia o wartości 200 mA płynący przez ciało ludzkie na trasie: lewa ręka – prawa ręka powoduje taki sam skutek, jak prąd o wartości 80 mA płynący na drodze: lewa ręka – obie stopy. Z badań IEC wynika, że najgroźniejszy dla ludzi jest prąd przemienny, mniej groźny − prąd stały, choć też nie należy go lekceważyć.

Biorąc pod uwagę przeciętną rezystancję ciała ludzkiego, przyjmuje się, że w normalnych warunkach środowiskowych wartość dopuszczalnego napięcia dotykowego wynosi:

• dla prądu przemiennego 50 V,
• dla prądu stałego 120 V.

W warunkach zwiększonego zagrożenia, np. na terenie budowy, są to wartości o połowę mniejsze:

• dla prądu przemiennego 25 V,
• dla prądu stałego 60 V.

Ponieważ reakcja organizmu na prąd rażenia zależy od czasu jego przepływu i rezystancji ciała ludzkiego, określono także zależność wzajemną czasu trwania zjawiska i wartości napięcia dotykowego.

Z badań wynika, że im krótszy jest czas, tym wielkość napięcia dotykowego może być większa, bez niepożądanych skutków dla człowieka, np. jeżeli układ zabezpieczeń wyłączy uszkodzenie w czasie krótszym niż 100 ms (milisekund, 1 ms = 0,001 s), napięcie dotykowe może mieć wartość 300 V, natomiast przy czasie 3000 ms – tylko 50 V.

Przyczynami udaru mechanicznego mogą być:

• upadek z wysokości,
• uderzenie przez spadające z wysokości przedmioty,
• zawadzenie o niezabezpieczone ostre krawędzie elementów budowlanych,
• potknięcie się o nieuporządkowane przedmioty leżące na trasach komunikacyjnych lub na stanowiskach pracy,
• potknięcie się o plączące się pod nogami przewody,
• wpadnięcie do niezabezpieczonego wykopu,
• używanie uszkodzonego narzędzia,
• błąd lub nieuwaga pracownika.

Przyczyną udaru może być także lekceważenie wymogów bhp, w tym zaniechanie stosowania sprzętów i ubiorów zabezpieczających.

Skutkiem udaru mechanicznego może być skaleczenie, zranienie, złamanie, wstrząs mózgu, a nawet śmierć.